De Koningin Wilhelmina was de eerste kopladingsveerboot van de Provinciale Stoombootdiensten in Zeeland. De ontwerper van de veerboot was D.Schouten Hzn. In juni 1927 ging de veerboot in Krimpen aan de Lek te water. Pas op 21 april 1928 volgde de indienststelling, de bouw van de nieuwe fuiken en de koplading aanleginrichtingen liet nog op zich wachten.
Uitleg Eenheden
Een losse eenheid staat gelijk aan een personenauto.
Koplading bij de PSD
Het was dan ook misschien wel de grootste vernieuwing in de geschiedenis van Vlissingen – Breskens, de overgang van oude zijladers naar de zeer moderne dieselmechanische ferryboot met koplading
De Wilhelmina voer tussen de veerhaven van Vlissingen, voor het station, en die van Breskens, gelegen in de haven. Het overzetten van auto’s, welke bezig was aan een grote opmars in de jaren 30, verliep probleemloos met de nieuwe ferry. Reden om een nieuwe veerboot te laten bouwen, de Prinses Juliana, die grote gelijkenissen vertoont met het ontwerp van de Wilhelmina.
Problemen met buiswater
De moderne veerboot werd opgeleverd zonder boegdeuren. Al vrij snel kwam men tot de conclusie dat dit onhandig was op de woelige Westerschelde. Allereerst werd de Wilhelmina uitgerust met een boegdeur, met een soort stalen raster ter ondersteuning. Achterop was nog geen deur aangebracht.
‘Men heeft (..) ijzeren deuren aangebracht en daarboven een zeil, teneinde het buiswater te keeren, maar toen de boot een proefreis zou maken met ruw weer (het was nog niet eens storm) werden de deuren indrukt en als papier opgerold’, lezen we in Dagblad De Zeeuw van 28 maart 1928. Het beschreven voorval vond plaats op 17 februari 1928, volgens historische data van het KNMI in Vlissingen een dag met een maximaal uurgemiddelde wind van windkracht 7.
Later (na 1933) werd het raster verwijderd op de boegklep. In de jaren 50 zijn deze twee boegdeuren vervangen door het type waarmee de Prinses Juliana en de Prins Hendrik ook waren uitgerust.
Technische specificaties
De Koningin Wilhelmina heeft twee dieselmotoren van Smit-M.A.N (300 omwentelingen per minuut, 500 APK per machine). Daarnaast zijn er vier hulpmotoren aanwezig, waarvan drie stuks viertact compressorloos (400 omwentelingen per minuut, 78 APK per machine) zijn uitgevoerd. Deze drie motoren drijven dynamo’s van 40 KW aan, om 110-volt stroom op te wekken. De laatste hulpmotor kan alleen met de hand worden aangezet en drijft een kleine luchtcompressor aan, voor het in noodgevallen oppompen van de luchtvaten van de motoren. De besturing van het schip geschiedt via elektrische overbrenging naar beide stuurmachines in de motorkamer, waarmee gezamenlijk steeds twee paar roeren worden bediend.
Bij een diepgang van 2,63 meter (vrije ruimte onder het schip) is de gemiddelde snelheid 11,75 knopen. De maximale snelheid op de proefvaart in 1927 was 11,96 knoop, waarmee de verwachtingen overtroffen werden.
De vrijwilligers van PSDnet.nl staan klaar voor rondleidingen in Vlissingen.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de mei dagen van 1940 raakte de Koningin Wilhelmina beschadigd, maar de veerboot kon in de vaart blijven. Tot de bezetter de ferry in 1944 vorderde en ermee verdween richting Hamburg. Daar werd ze dan ook teruggevonden, en na de oorlog weer teruggebracht naar Vlissingen. In 1945-1946 werden bij de Schelde reparaties uitgevoerd. De rechthoekige ramen aan weerszijde van het autodek werden vervangen door ronde.
Terug in de vaart
Na herstel op de werf in Vlissingen kon de Koningin Wilhelmina op 26 april 1946 in de vaart worden genomen op de veerdienst Kruiningen-Perkpolder. De PSD-vaarstaten van april 1946 laten zien dat de koplader de zijlader Koningin Emma afgelost heeft. Dagblad De Stem schrijft op 24 april nog over ‘lakscheid bij de rijksorganen’: eindelijk waren de aanlegsteiger en de veerboot gereed, maar de veerhaven van Kruiningen was nog niet uitgebaggerd. Een probleem dat snel opgelost werd.
Begin juni 1946 vaart de Wilhelmina door een defecte stuurinrichting op de glooiing in Perkpolder. Hierbij raken schroef en roer beschadigd. Na inspectie besluit de PSD door te varen, maar hierbij moet steeds gedraaid worden omdat de veerboot nog maar één kant op kan varen door de defecten, lezen we in het Zeeuwsch Dagblad van 6 juni 1946. Nadat een Moerdijkpont de Wilhelmina aflost kan de koplader gerepareerd worden in Vlissingen.
Bredere stuurhuizen
De Koningin Wilhelmina werd na de oorlog hersteld met de originele, vrij smalle stuurhuizen. Kennelijk was er behoefte aan bredere stuurhuizen, want begin jaren 50 zijn ze verbreed. Een exacte datum van deze aanpassing is ons niet bekend.
Nieuwe kleppen
In 1954 werden de klepconstructies aan de voor en de achterkant van het schip vervangen door scharnierende deuren, zoals op de Prinses Juliana. Dit om het mogelijk te maken dat er hogere vrachtwagens vervoerd konden worden. De Koningin Wilhelmina deed na de oorlog voornamelijk dienst op Perkpolder. In 1960 is de veerboot verkocht aan de TESO.
Naar Texel
Bij Texels Eigen Stoomboot Onderneming begon de toen al 33 jaar oude veerboot aan een tweede leven. De TESO had nog geen kopladingsschepen en daarom maakte men gebruik van de zijladings ingangen. De Wilhelmina was een stuk groter dan de zijladers die op dat moment van Texel naar Den Helder voeren. Vanwege haar hoge leeftijd kreeg de veerboot de bijnaam ‘Opoe’.
Begin jaren 60 heeft de TESO goed gekeken naar de moderne veerdienst Vlissingen – Breskens, met de Prinses Beatrix en de Prinses Irene. Besloten werd om te vernieuwen en zo kwam de koplading ook naar Texel. De eerste enkeldekker, de Marsdiep werd in 1963 in dienst genomen, samen met nieuwe fuiken en aanleginrichtingen.
Mogelijke verbouwing
De TESO nam een verbouwing van de Koningin Wilhelmina in overweging, zodat ze ook kon afmeren in de fuiken en gebruik kon maken van de voordelen van het kopladen. Deze verbouwing bleek gezien de hoge leeftijd van het schip niet rendabel. Toen in 1966 de tweede TESO-enkeldekker in de vaart kwam werd de Wilhelmina overbodig en in 1967 vertrok ze richting sloper. De romp tot aan het rijdek werd nog jaren gebruik bij Taklift.
Foto’s PSD-koplader Koningin Wilhelmina
Bekijk alle Zeeuwse foto’s van de PSD-veerboot Koningin Wilhelmina (1927) op de fotopagina.
